System monitorowania ciśnienia w oponach
SYSTEM MONITOROWANIA CIŚNIENIA W OPONACH
W tym miejscu znajdziesz pożyteczną wiedzę i ważne wskazówki dotyczące systemów monitorowania ciśnienia w oponach pojazdów.
Od końca 2014 roku wszystkie pojazdy są seryjnie wyposażane w system monitorowania ciśnienia w oponach. System ten ostrzega przed zbyt niskim ciśnieniem w oponach i chroni przed nadmiernym zużyciem paliwa oraz uszkodzeniami opon. Osoby zainteresowane techniką znajdą tu wiele szczegółowych informacji na temat wariantów systemu, praktyczne porady dotyczące wymiany kół i ważne wskazówki obowiązujące przy montażu opon.
Wskazówka dotycząca bezpieczeństwa
Poniższe informacje i porady praktyczne zostały przygotowane przez firmę HELLA w celu zapewnienia profesjonalnego wsparcia dla warsztatów samochodowych. Informacje udostępnione na tej stronie internetowej powinny być wykorzystywane tylko przez odpowiednio wykwalifikowany personel.
SPIS TREŚCI
SYSTEM MONITOROWANIA CIŚNIENIA W OPONACH (TPMS): PODSTAWOWE INFORMACJE
Ciśnienie gazu w oponach stanowi ważny czynnik bezpieczeństwa samochodu. Najczęstsze uszkodzenia opon są spowodowane powolną stratą ciśnienia. Kierowcy pojazdów często zauważają to jednak zbyt późno. Zbyt niskie ciśnienie w oponach powoduje zwiększone zużycie paliwa i pogorszenie właściwości jezdnych. Wiąże się z tym również wzrost temperatury opon i ich większe zużycie. W konsekwencji zbyt niskiego ciśnienia może dojść do nagłego rozerwania opony. Oznacza to ogromne ryzyko dla wszystkich pasażerów. Dlatego od listopada 2014 r. wszystkie nowe pojazdy w UE muszą być wyposażone w system monitorowania ciśnienia w oponach (TPMS).
Również handel ogólnodostępnymi częściami oferuje różne systemy przeznaczone do doposażania pojazdów. Systemy monitorowania ciśnienia w oponach nadzorują ciśnienie w oponach i temperaturę opon. Systemy TPMS są dostępne na rynku już od dawna, zwłaszcza w pojazdach klasy wyższej. W Stanach Zjednoczonych są one wymagane w nowych pojazdach już od wielu lat. Dlatego każdy warsztat powinien zapoznać się z tym tematem. Już podczas wymiany kół brak wiedzy o tych systemach może spowodować pogorszenie działania systemu TPMS.
Istnieją dwa całkowicie różne systemy – bezpośredni i pośredni system monitorowania ciśnienia w oponach.
POŚREDNI SYSTEM TPMS: SPOSÓB DZIAŁANIA
W przypadku systemów pomiaru pośredniego monitorowanie ciśnienia jest realizowane za pośrednictwem czujników ABS w pojeździe. Sterownik ABS wykrywa spadek ciśnienia w oponie w oparciu o zmieniony obwód toczny. Opona o mniejszym ciśnieniu wykonuje więcej obrotów niż opona o ciśnieniu prawidłowym. Systemy te nie są jednak tak dokładne jak systemy mierzące bezpośrednio. W ich przypadku ostrzeżenie pojawia się dopiero po spadku ciśnienia o ok. 30%.
Ich zaletą jest stosunkowo niska cena, gdyż umożliwiają one wykorzystanie wielu istniejących już komponentów pojazdu. Konieczne jest tylko dostosowanie oprogramowania układu ABS oraz dodatkowy wskaźnik na desce rozdzielczej.
BEZPOŚREDNI SYSTEM TPMS: SPOSÓB DZIAŁANIA
Znacznie dokładniejsze, choć bardziej skomplikowane i droższe, są systemy pomiaru bezpośredniego. Tutaj każde koło wyposażone jest w czujnik zasilany baterią. Mierzy on temperaturę i ciśnienie w oponie, przesyłając te wartości pomiarowe bezprzewodowo do sterownika TPMS lub do modułu wskaźnikowego. Do transmisji sygnału radiowego służy jedna lub kilka anten.
Systemy bezpośrednie porównują ciśnienie w oponach z wartością odniesienia zapisaną w sterowniku TPMS. Zaletą tego procesu jest możliwość wykrycia utraty ciśnienia w kilku oponach jednocześnie. Dlatego przy wymianie opon konieczna może być ponowna kalibracja lub ponowne zakodowanie czujników.
Inną wadą systemów z pomiarem bezpośrednim jest konieczność wymiany baterii po upływie ok. 5 do 10 lat. Ponieważ w zależności od producenta stanowią one jedną całość z czujnikiem, oznacza to często konieczność wymiany całego zespołu czujnika.
Konieczność wymiany baterii jest wystarczająco wcześnie sygnalizowana przez zespół wskaźnikowy, dzięki czemu nie może dojść do nagłej awarii systemu. Przy wymianie kół z oponami letnimi na koła z oponami zimowymi należy zwracać uwagę na zamontowanie dodatkowych lub przemontowanie istniejących czujników. Aby podczas montażu opon nie doszło do uszkodzenia lub wystąpienia zakłóceń, należy przestrzegać kilku ważnych punktów.
NA CO NALEŻY ZWRACAĆ UWAGĘ PRZY MONTAŻU KÓŁ I OPON?: PORADY PRAKTYCZNE
Przed wymianą kół lub opon należy zawsze zwrócić uwagę na to, czy pojazd jest wyposażony w system TPMS. Można to rozpoznać np. po wielobarwnych wentylach, wielobarwnych zakrętkach wentyli, symbolu w zestawie wskaźników lub dodatkowym module wskaźnikowym (w przypadku systemów doposażonych). Dobrze jest spytać klienta o system TPMS już w chwili przyjmowania pojazdu do warsztatu i zwrócenie mu uwagi na związane z nim specjalne wymagania.
W przypadku aktywnych systemów należy zwrócić uwagę na następujące punkty:
- Przy demontażu opon łyżkę można zakładać po obu stronach opony tylko po stronie przeciwległej do wentyla (ilustracja 1).
- Przy zakładaniu opony głowicę montażową wsuwać ok. 15 cm za wentylem (ilustracja 2).
- Unikać działania jakiejkolwiek siły na czujnik.
- Do demontażu i montażu opon dozwolone jest powlekanie obrzeża opony i krawędzi obręczy tylko preparatem montażowym lub roztworem mydła. Stosowanie pasty montażowej może spowodować zaklejenie powierzchni filtracyjnej układu elektronicznego czujnika.
- Czujnik można czyścić tylko suchym, niepozostawiającym włókien czyściwem. Nie wolno stosować sprężonego powietrza, środków czyszczących i rozpuszczalników.
- Przed montażem nowej opony sprawdzić, czy zespół czujnika nie jest zanieczyszczony lub uszkodzony i czy jest dobrze zamocowany.
- Wymienić wkład wentyla lub wentyl (w zależności od wymogów producenta), zachować wymagany moment dokręcający.
- Po zakończeniu montażu przeprowadzić ewentualną kalibrację lub ponowne kodowanie przy zimnych oponach.
- Dodatkowo przestrzegać wymogów producenta pojazdu i systemu.
Ze względu na to, że na rynku istnieje szereg systemów różnych producentów, należy w miarę możliwości przestrzegać instrukcji montażu wydanej przez właściwego producenta.
Ilustracja 1
Ilustracja 2
SYSTEMY MONITOROWANIA CIŚNIENIA W OPONACH (TPMS): PRZEGLĄD
| System | Producent | Opis | Zastosowanie |
|---|---|---|---|
| TSS | Beru | Tire Safety System – bezpośrednio mierzący TPMS z czterema oddzielnymi antenami | Audi, Bentley, BMW, Ferrari, Land Rover, Maserati, Maybach, Mercedes, Porsche, VW, pojazdy użytkowe |
| SMSP | Schrader, dystrybucja w Niemczech: Tecma | Bezpośrednio mierzący TPMS z jedną anteną centralną | Citroen, Opel, Peugeot, Renault, Chevrolet, Cadillac |
| DDS | Continental Teves | Deflection Detection System – pośrednio mierzący TPMS | BMW, Mini, Opel |
| TPMS | Continental Teves | Tire Pressure Monitoring System – bezpośrednio mierzący TPMS | Opel |
| VDO | BMW, Citroen, Fiat, Ford, Honda, Hyundai, Infiniti, Jaguar, Jeep, Kia, Lada, Lancia, Land Rover, Mazda, Mercedes Benz, Mini, Mitsubishi, Nissan, Peugeot, Renault, Suzuki, Tesla, Volkswagen, Volvo | ||
| Warn Air | Dunlop | Pośrednio mierzący TPMS | BMW, Mini |
| Tire Guard | Siemens VDO | Bezpośrednio mierzący TPMS z czujnikiem zintegrowanym trwale w oponie, bez baterii | Renault |
| Smar Tire | Dystrybucja: Seehase | Bezpośrednio mierzący TPMS przeznaczony do doposażania | Uniwersalny |
| X-Pressure | Pirelli | Bezpośrednio mierzący TPMS przeznaczony do doposażania | Uniwersalny |
| Road Snoop | Nokian | Bezpośrednio mierzący TPMS przeznaczony do doposażania | Uniwersalny |
| Magic Control | Waeco | Bezpośrednio mierzący TPMS przeznaczony do doposażania | Uniwersalny |
Bez gwarancji
TIRE SAFETY SYSTEM (TSS) BERU: WSKAZÓWKI WARSZTATOWE
System TSS firmy Beru jest montowany seryjnie przez wielu producentów pojazdów, a ponadto jest dostępny jako osprzęt dodatkowy bądź przeznaczony do doposażania. Firma BMW nazywa system Beru „RDC” (Reifen Druck Control = system kontroli ciśnienia w oponach), natomiast w samochodach Mercedes i Audi jest on nazywany „systemem monitorowania ciśnienia w oponach”. Składa się on z czterech (lub pięciu w przypadku dodatkowego monitorowania koła zapasowego) wentyli aluminiowych, modułów elektronicznych kół (czujników kół), anten i sterownika. Moduł elektroniczny koła i wentyl są montowane w obręczy. Odbiorniki radiowe znajdują się w nadkolach. W przypadku systemów montowanych seryjnie, moduł wskaźnikowy jest zintegrowany w zespole wskaźników.
Ilustracja 1 pokazuje poszczególne elementy systemu:
- Moduł elektroniczny koła (1)
- Moduł elektroniczny koła z wentylem opony (2)
- Zatrzaski mocujące (3)
- Antena (4)
- Sterownik (5)
W przypadku systemów doposażonych montowany jest oddzielny moduł wskaźnikowy. Podczas demontażu i montażu kół bądź opon należy przestrzegać wymienionych wyżej punktów. Moduł elektroniczny koła należy wymienić w razie stwierdzenia widocznych uszkodzeń obudowy lub zanieczyszczenia powierzchni filtracyjnej.
Kompletny wentyl wymieniać w następujących przypadkach
- Wymiana modułu elektronicznego koła.
- Poluzowana śruba samozabezpieczająca (Torx) lub nakrętka złączkowa wentyla (nie dokręcać).
- Punkty mocowania modułu elektronicznego koła odstają na ponad milimetr.
Montaż modułu elektronicznego koła oraz
- wentyla opony ułatwia ilustracja 2:
- Przełożyć samozabezpieczającą śrubę mocującą (1) przez obudowę modułu elektronicznego koła (2) i wkręcić w wentyl na dwa do trzech obrotów.
- Przełożyć wentyl (3) przez odpowiedni otwór w obręczy, założyć podkładkę dystansową (4) i dokręcić nakrętkę złączkową (5) do momentu kontaktu z powierzchnią przylgni.
- Wsunąć trzpień montażowy (7) w otwór promieniowy wentyla i dokręcić nakrętkę złączkową momentem 3,5 do 4,5 Nm. Wyciągnąć trzpień montażowy, w przeciwnym razie nastąpi uszkodzenie opony w trakcie dalszego montażu.
- Lekko docisnąć moduł elektroniczny koła do łoża obręczy. Punkty przylegania muszą dokładnie przylegać do łoża. Następnie dokręcić śrubę mocującą momentem
- 3,5 do 4,5 Nm.
- Po zakończeniu montażu opony wkręcić na wentyl zakrętkę (6).
Ilustracja 1: 1 moduł elektroniczny koła, 2 moduł elektroniczny koła z wentylem opony, 3 zatrzaski mocujące, 4 antena, 5 sterownik
Ilustracja 2: 1 samozabezpieczająca śruba mocująca, 2 obudowa modułu elektronicznego koła, 3 wentyl, 4 podkładka dystansowa, 5 nakrętka złączkowa, 6 zakrętka wentyla, 7 trzpień montażowy
Po wymianie kół lub opon, zamianie pozycji kół, wymianie czujników kół lub świadomej zmianie ciśnienia w oponach (np. przed pełnym obciążeniem pojazdu), system TSS przejmuje nowe wartości ciśnienia. W tym celu wszystkie opony muszą zostać napompowane pod wymaganym lub specjalnie wybranym ciśnieniem. Po naciśnięciu przycisku kalibracji wartości zostają zapamiętane. System sprawdza następnie, czy wartości ciśnienia są wiarygodne (np. w oparciu o ciśnienie minimalne lub różnice pomiędzy lewą i prawą stroną). Jeżeli np. w ramach sezonowej zmiany opon koła są transportowane w bagażniku pojazdu, znajdują się one w zasięgu sterownika. Gdy wymieniane koła były już przyporządkowane do systemu, sterownik zamiast typowych czterech (bądź pięciu z kołem zapasowym) otrzymuje teraz osiem lub dziewięć sygnałów. W takim przypadku system informuje, że „jest niedostępny”.
Taki sam efekt może wystąpić, gdy w pobliżu znajdują się wyjęte koła lub koła innego pojazdu wyposażonego w system TPMS. Należy również zwrócić uwagę klienta na konieczność ponownej kalibracji systemu w takiej sytuacji. Kalibracja seryjnego systemu TSS zależy od rodzaju pojazdu. Odpowiednie instrukcje można znaleźć na stronach internetowych firmy Beru.
Testery diagnostyczne, jak np. mega macs 77 firmy Hella Gutmann, są również w stanie odczytywać pamięć usterek oraz rzeczywiste wartości systemów TPMS i kasować ewentualne kody usterek.
Ponadto, wiele systemów samochodowych dostarcza cyfrowych wartości pomiarowych w postaci parametrów do szybkiej diagnostyki. Parametry wskazują aktualny stan lub wymagane i rzeczywiste wartości komponentu. Tutaj można na przykład wywołać informacje o aktualnym ciśnieniu w oponach.
W zależności od modelu samochodu i systemu, z informacji o pojeździe można pobrać dodatkowe wskazówki dotyczące serwisowania i naprawy.
Zakres badania i dostępnych funkcji mogą się różnić w zależności od marki pojazdu i są zależne od konfiguracji sterownika.
Prezentacja ciśnienia w oponach - parametry w Audi TT
Informacje dotyczące naprawy VW Passat
Systemy monitorowania ciśnienia w oponach stały się dziś tak samo nieodzownym elementem wyposażenia pojazdów, jak układ ABS czy klimatyzacja.
Niezależnie od stosowanej technologii monitorowania nie należy jednak zapominać o jednym. System TPMS nie koryguje samoczynnie ciśnienia w oponach oraz nie informuje ani o wieku, ani o głębokości profilu opony. Dlatego również w przyszłości konieczne będzie regularne sprawdzanie opon jako najważniejszego połączenia pomiędzy pojazdem a nawierzchnią drogi.
Bezpośredni system monitorowania ciśnienia w oponach - na przykładzie samochodu Mercedes-Benz W212 E350: Wskazówki serwisowe
Poniższe informacje są pokazane na przykładzie samochodu Mercedes-Benz W 212 E350 z bezpośrednim systemem monitorowania ciśnienia w oponach. W tym samochodzie czujniki są zainstalowane na wszystkich czterech kołach i przesyłają sygnał ciśnienia w oponach do nadrzędnego sterownika. System monitoruje ciśnienie w oponach na podstawie danych z czujników prędkości obrotowej kół. W przypadku wykrycia spadku ciśnienia w oponie, kierowca jest ostrzegany optycznie na wyświetlaczu wielofunkcyjnym w zestawie wskaźników za pomocą komunikatu "Spadek ciśnienia w oponach".
Pokazywanie ciśnienia w oponach na wyświetlaczu wielofunkcyjnym
- Włącz zapłon
- Tak długo wciskaj przycisk wyboru systemu "Strzałka w prawo" na kole kierownicy, aż na wyświetlaczu pokaże się SERVICE (ilustracja 1).
- Potwierdź wprowadzenie za pomocą "OK".
- Naciśnij przycisk "Strzałka na dół", aż na wyświetlaczu pokaże się "Ciśnienie w oponach" (ilustracja 2).
- Potwierdź wprowadzenie za pomocą "OK".
Wyświetlacz pokaże aktualne ciśnienie w każdym kole (ilustracja 3). Jeżeli pojazd nie poruszał się przez dłuższy czas przed kontrolą, to na wyświetlaczu pokaże się "Wskazanie ciśnienia w oponach pojawi się po kilku minutach jazdy".
Ilustracja 1: Tak długo wciskaj przycisk wyboru systemu "Strzałka w prawo" na kole kierownicy, aż na wyświetlaczu pokaże się SERVICE.
Ilustracja 2: Naciśnij przycisk "Strzałka na dół", aż na wyświetlaczu pokaże się "Ciśnienie w oponach"
Ilustracja 3: Wyświetlacz pokaże aktualne ciśnienie w każdym kole
Ustawianie i zapisywanie ciśnienia w oponach w systemie
Podstawowe ustawienie wartości ciśnienia w oponach należy przeprowadzić w systemie w następujących przypadkach:
- Został aktywowany komunikat ostrzegawczy z systemu monitorowania ciśnienia w oponach.
- Ciśnienie w oponach zostało zmienione lub ustawione.
- Opony lub koła zostały zamienione miejscami lub wymienione.
- Akumulator jest odłączony lub wymieniony.
Na wyświetlaczu pojawiają się następujące komunikaty ostrzegawcze:
- "Skoryguj ciśnienie w oponach" Ciśnienie w co najmniej jednej oponie jest zbyt niskie i wymaga okazjonalnie uzupełnienia
- "Sprawdź opony". Ciśnienie znacznie spadło w jednej lub więcej opon
- "Uwaga, opony są uszkodzone" Ciśnienie gwałtownie znacznie spadło w jednej lub więcej opon
Proces inicjalizacji
Ustaw pojazd w bezpiecznym miejscu i zaciągnij hamulec awaryjny lub postojowy.
- Sprawdź ciśnienie w oponach na wszystkich czterech kołach w stanie zimnym zgodnie z instrukcjami producenta i w razie potrzeby skoryguj je.
- Włącz zapłon.
- Tak długo wciskaj przycisk wyboru systemu "Strzałka w prawo" na kole kierownicy, aż na wyświetlaczu pokaże się SERVICE.
- Potwierdź wprowadzenie za pomocą przycisku "OK".
- Naciśnij przycisk "Strzałka na dół", aż na wyświetlaczu pojawi się żądanie "Monitorowanie ciśnienia w oponach aktywne".
- Potwierdź wprowadzenie za pomocą przycisku "OK".
- Na wyświetlaczu zostaje pokazane "Ciśnienie w oponach teraz OK?" (ilustracja 4).
- Wybierz "Tak" i potwierdź.
- Na wyświetlaczu pojawi się "Uruchomiono ponownie system monitorowania ciśnienia w oponach".
System sprawdza ciśnienia w oponach po kilku minutach jazdy, a następnie zapisuje je jako nowe wartości odniesienia. Alternatywnie ustawienie podstawowe można przeprowadzić za pomocą odpowiedniego przyrządu diagnostycznego. System monitorowania ciśnienia w oponach rozpoznaje automatycznie po zakończeniu procesu adaptacji.
Ilustracja 4: Na wyświetlaczu zostaje pokazane "Ciśnienie w oponach teraz OK?"
Wskazówka dotycząca konserwacji
W tym modelu samochodu, ciśnienia w oponach zalecane przez producenta pojazdu są podane na naklejce w pokrywie wlewu paliwa lub w instrukcji obsługi. W przypadku ustawienia i aktywacji nieprawidłowego ciśnienia w oponach, system monitoruje wadliwą wartość ciśnienia!
System monitorowania ciśnienia w oponach może działać w ograniczony lub opóźniony sposób w następujących przypadkach.
- W pojeździe zostały zainstalowane łańcuchy przeciwśnieżne
- Pojazd porusza się po luźnym podłożu
- Pojazd ciągnie przyczepę z dużym ładunkiem
- Sportowa jazda, silne przyspieszanie lub hamowanie na krętej drodze
- Jednostronne obciążenie z powodu przeładowania jednej strony pojazdu
Pośredni system monitorowania ciśnienia w oponach - na przykładzie samochodu Mazda CX-5: Wskazówki serwisowe
Poniższe informacje są pokazane na przykładzie samochodu Mazda CX-5 z pośrednim systemem monitorowania ciśnienia w oponach. System rejestruje ciśnienie w oponach ze wszystkich czterech kół. Sterownik ABS wykorzystuje dane z czujników prędkości obrotowej kół do określenia ciśnienia w oponach. W przypadku wykrycia spadku ciśnienia w oponie, kierowca jest ostrzegany optycznie i akustycznie. Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie, system musi zostać zainicjowany z zalecanym ciśnieniem w oponach.
Ustawianie i zapisywanie ciśnienia w oponach w systemie
System należy ponownie zainicjować w następujących przypadkach.
- Ciśnienie w oponach zostało skorygowane.
- Opona została wymieniona.
- Koła zostały zamienione miejscami.
- Sterownik ABS został wymieniony lub odłączony.
- Akumulator został odłączony lub wymieniony.
- Świeci się lampka ostrzegawcza systemu monitorowania ciśnienia w oponach
Proces inicjalizacji
Ustaw pojazd w bezpiecznym miejscu i zaciągnij hamulec awaryjny lub postojowy.
- Sprawdź ciśnienie w oponach na wszystkich czterech kołach w stanie zimnym zgodnie z instrukcjami producenta i w razie potrzeby skoryguj je.
- Włącz zapłon.
- Tak długo trzymaj wciśnięty przycisk SET, aż lampka ostrzegawcza TPMS w zestawie wskaźników błyśnie 2 razy i rozlegnie się akustyczne ostrzeżenie (ilustracja 5).
- Na wyświetlaczu zostaje pokazane "Zainicjowano monitorowanie ciśnienia w oponach" (ilustracja 6).
- Następnie przeprowadzić jazdę próbną, aby zakończyć procedurę.
Uwaga!
W tym modelu samochodu, ciśnienia w oponach zalecane przez producenta pojazdu są podane na naklejce umieszczonej na lewym słupku B lub w instrukcji obsługi. Ponieważ w tym pojeździe nie ma zainstalowanych czujników TPMS, koła zimowe można adaptować na tej samej zasadzie.
Przyczyny awarii
Ponieważ system rejestruje zmiany stanu opon, komunikat ostrzegawczy może zostać wyświetlony w następujących przypadkach.
- Ciśnienie w oponach zostało ustawione znacznie ponad zalecaną wartość
- Zestawienie kół i opon nie spełnia specyfikacji podanej przez producenta pojazdu
- Zastosowanie koła dojazdowego lub łańcuchów przeciwśnieżnych
- Agresywna jazda, silne przyspieszanie lub hamowanie na krętej drodze
- Jednostronne obciążenie z powodu przeładowania jednej strony pojazdu
USTAWODAWSTWO UE W ZAKRESIE KONTROLI CIŚNIENIA W OPONACH: WARTO WIEDZIEĆ
10 marca 2009 r. Parlament Europejski w Strasburgu oficjalnie zatwierdził wniosek dotyczący rozporządzenia Komisji (WE nr 661/2009) w celu ułatwienia homologacji pojazdów silnikowych w Europie. Rozporządzenie to przewidywało obowiązkowe wprowadzenie sprawdzonych już technologii, między innymi systemów monitorowania ciśnienia w oponach (TPMS). „Pojazdy kategorii M1 / M1G wyposażone są w precyzyjny system monitorowania ciśnienia w oponach, który w razie potrzeby jest w stanie uprzedzić kierowcę przebywającego wewnątrz pojazdu o spadku ciśnienia w dowolnej oponie, co ma znaczenie dla optymalnego zużycia paliwa oraz bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wdrażanie tego rozporządzenia następowało stopniowo: od listopada 2012 r. wszystkie nowo homologowane typy pojazdów musiały być wyposażone w system monitorowania ciśnienia w oponach, a od listopada 2014 r. wymóg ten dotyczy już wszystkich nowo rejestrowanych pojazdów.
Czy ten artykuł jest dla Ciebie pomocny?
Nie, w niczym mi nie pomógł
Tak, okazał się pomocny